مجله تولید و فرآوری محصولات زراعی و باغی

  برنج دومین غله مهم کشور می‌باشد و بهبود صفات اقتصادی آن همواره از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است. در تحقیق حاضر، به منظور برآورد پارامترهای ژنتیکی و شناسایی لاین‌هایی که هیبریدهای آنها در مرحله گیاهچه‌ای متحمل به تنش شوری باشند، هفت رقم مادری (شاه‌پسند، غریب، طارم محلی، اهلمی‌طارم، هاشمی، عنبر بو و دم‌سفید) و چهار رقم پدری (خزر، سپیدرود، درفک و آی‌ آر28) برنج در قالب تجزیه ژنتیکی لاین × تستر تلاقی داده شدند و نتاج حاصل در آزمایشگاه فیزیولوژی دانشگاه گنبد کاووس از لحاظ صفات مرتبط با تنش شوری مورد بررسی قرار گرفتند. این صفات شامل کد ژنتیکی، محتوای کلروفیل، طول ریشه و اندام هوایی، وزن تر و خشک ریشه و اندام هوایی، درصد سدیم و پتاسیم ریشه و اندام هوایی، نسبت سدیم به پتاسیم ریشه و اندام هوایی و درصد گیاهچه‌های زنده پس از اعمال تنش بودند. نتایج نشان داد که هر دو اثر افزایشی و غالبیت در کنترل صفات گیاهچه‌ای تحت شرایط شوری نقش دارند، اما آثار غیر افزایشی نسبت به آثار افزایشی نقش مهم‌تری را ایفا می‌کنند. در این مطالعه مشخص شد که ارقام هاشمی (101/0-)، غریب (284/0-)، طارم محلی (326/0-)، سپیدرود (562/0-) و درفک (164/0-) دارای قابلیت ترکیب‌پذیری عمومی خوبی برای انتقال صفت کد ژنوتیپی (عددی که نشان‌دهنده واکنش گیاه به شوری است) مطلوب‌تر و هم‌چنین درصد بوته‌های زنده بیشتر هستند و می‌توان از آنها در برنامه‌های اصلاحی برای کاهش کد ژنتیکی و افزایش درصد گیاهچه‌های زنده استفاده نمود. به‌علاوه، بررسی ترکیب‌پذیری خصوصی صفات مرفولوژیک و فیزیولوژیک نشان داد که از بین 28 تلاقی مورد ارزیابی، سه تلاقی سپیدرود×اهلمی‌طارم، درفک×هاشمی و درفک×سپیدرود می‌توانند برای برنامه‌های اصلاحی تحمل به شوری در مرحله گیاهچه‌ای مناسب باشند.