مجله تولید و فرآوری محصولات زراعی و باغی

گندم دوروم (Triticum durum Desf.) یکی از مهم‌ترین محصولات غلات است که برای تهیه ماکارونی، پاستا و دیگر غذاها به‌کار می‌رود. درک پیچیدگی اثر متقابل ژنوتیپ × محیط (GEI) و تأثیر آن در تعیین و انتخاب پایدارترین ژنوتیپ‌ها، محیط‌های کلان و دیگر اهداف سازگاری از علاقمندی‌های ویژه‌ اصلاح‌گران نبات بوده است. روش‌های گوناگونی برای تجزیه پایداری عملکرد دانه بر اساس مفهوم‌های متفاوت پایداری وجود دارند که می‌توانند به روش‌های پارامتری، ناپارامتری و چندمتغیره گروه‌بندی شوند. در این پژوهش، 20 ژنوتیپ گندم دوروم (19 ژنوتیپ پیشرفته و رقم تجاری دهدشت) طی چهار سال زراعی (92-1388) در پنج منطقه ارزیابی شدند. در هر محیط (ترکیب سال × مکان)، آزمایشات در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با چهار تکرار اجرا شدند. روش‌های چهارگانه‌ آزمون ضربی و غیرضربی اثرات اصلی و اثرمتقابل در این پژوهش بررسی شدند. نتایج ارزیابی پایداری عملکرد دانه با استفاده از 13 روش ناپارامتری در این پژوهش نشان داد که در روش‌های میانگین رتبه، انحراف معیار رتبه و درصد سازگاری ژنوتیپ‌های 9، 10 و 12 در روش‌های نصار و هان و مجموع رتبه کنگ ژنوتیپ‌های 4، 5، 10، 11 و 17 در روش‌های تنارازو و فوکس ژنوتیپ‌های 6، 9، 10، 12، 13 و 17 به‌عنوان پایدارترین ژنوتیپ‌ها انتخاب شدند. در نهایت بر اساس جمع‌بندی نتایج همه روش‌ها، ژنوتیپ‌های 10 و 12 به‌عنوان پایدارترین ژنوتیپ‌ها در این پژوهش انتخاب شدند. با توجه به جمع‌بندی پژوهش‌های قبلی نویسندگان پیشنهاد می‌شود در تحقیقات بعدی برای ارزیابی بهتر پایداری ژنوتیپ‌ها، یکی از روش‌های پایداری مانند اَمی، رگرسیون مکانی و یا مدل‌های مخلوط به‌همراه روش‌های ناپارامتری محاسبه شود.