مجله تولید و فرآوری محصولات زراعی و باغی

این مطالعه به‌منظور بررسی آثار تنش خشکی بر صفات زراعی، بقا و برگشت‌پذیری پس از خشکی ژنوتیپ‌های چمانواش بلند در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه صنعتی اصفهان واقع در لورک نجف آباد انجام شد. در این مطالعه، ۶۷ ژنوتیپ چمانواش بلند شامل سه گروه زودرس، میان‌رس و دیررس مورد بررسی قرار گرفتند. ژنوتیپ‌ها تا دو سال پس از کشت (۹۶-۱۳۹۵) به¬طور کامل آبیاری شده و سپس در سال سوم و چهارم (۱۳۹۷-۹۸) تحت سه شرایط آبی نرمال (۵۰ درصد تخلیه رطوبتی)، تنش خشکی متوسط (۷۰ درصد تخلیه رطوبتی) و تنش خشکی شدید (۹۰ درصد تخلیه رطوبتی) قرار گرفتند. صفات مورفولوژیک و عملکردی مورد بررسی قرار گرفتند. در تابستان سال چهارم (۱۳۹۸) پس از برداشت تابستانه، آبیاری در هر سه سطح تنش خشکی قبلی به مدت ۲ ماه قطع شد. سپس گیاهان به مدت شش هفته دوباره آبیاری و پس از رشد مجدد، صفات مرتبط با برگشت‌پذیری اندازه‌گیری شد. تنوع ژنتیکی بالایی در بین ژنوتیپ‌ها برای همه صفات اندازه‌گیری شده مشاهده شد. نتایج نشان داد که سطوح تنش خشکی اثر منفی بر مقدار عملکرد علوفه و اجزای عملکرد، برگشت‌پذیری و بقا داشت و سبب کاهش این صفات شد. تنش خشکی طولانی مدت روابط بین صفات مختلف را تغییر داد. همبستگی مثبت عملکرد علوفه و امتیاز برگشت‌پذیری با تحمل به خشکی نشان داد که این صفات می‌توانند به‌عنوان معیارهای انتخاب مناسب برای افزایش عملکرد علوفه و شناسایی ژنوتیپ‌های برتر برای مناطق خشک و نیمه‌خشک مورد استفاده قرار گیرند. نتایج این مطالعه نشان‌دهنده خواب تابستانه کم تا متوسط (خواب تابستانه ناقص) در این ژرم پلاسم بود. همبستگی منفی صفات عملکردی و تحمل به تنش با صفت روز تا برگشت‌پذیری تحت شرایط تنش خشکی نشان داد که ژنوتیپ‌های متحمل به تنش خشکی، برگشت‌پذیری و بازیابی سریع‌تری نسبت به دیگر ژنوتیپ‌ها خواهند داشت. نتایج نشان داد که برخی از ژنوتیپ‌های دیررس (مانند ۳L، ۱۸L و ۱۱L) منابع ژنی ارزشمندی برای تولید علوفه هستند. ژنوتیپ‌های متحمل به خشکی همراه با عملکرد مطلوب در هر سه گروه گلدهی با استفاده از روش بای پلات و تجزیه مؤلفه‌های اصلی مشخص شد. این ژنوتیپ‌ها می‌توانند برای برنامه‌های اصلاحی در مطالعات آینده مفید باشند.