مجله تولید و فرآوری محصولات زراعی و باغی

---

گل داوودی یکی از مهم‌ترین گیاهان زینتی است که علاوه‌بر گل بریدنی، به‌عنوان گیاه گلدانی و دارویی مورد استفاده قرار می‌گیرد. در این پژوهش صفات مورفولوژیک از جمله خصوصیات ریشه‌دهی قلمه‌ها و ویژگی‌های مورفولوژیک بوته و تنوع ژنتیکی ۵۰ ژنوتیپ گل داوودی مورد بررسی قرار گرفت. براساس تجزیه واریانس داده‌ها تمام صفات مورد بررسی در ژنوتیپ‌ها دارای تفاوت معنی‌‌‌دار بودند. نتایج ضریب همبستگی نشان داد که همبستگی مثبت و معنی‌داری بین ارتفاع ساقه، طول و عرض برگ و تعداد دندانه وجود دارد. به‌طوری‌که بیشترین همبستگی (**۹۰/۰r=+) بین طول و عرض برگ مشاهده شد. نتایج نشان داد که بیشترین درصد وراثت‌پذیری عمومی مربوط به‌طول ساقه و دمبرگ بود (بیش از ۸۰%). نتایج حاصل از تجزیه خوشه ای ژنوتیپ ها را به ۶ گروه تقسیم کرد. دو ژنوتیپ ‘تکاپو’ و ‘پلونه’ در یک گروه جداگانه قرار گرفتند که با ساقه بلند و کمترین تعداد انشعاب کاملاً متمایز از بقیه ژنوتیپ ها بودند. در این بررسی تجزیه تابع تشخیص ۲۰ صفت مورفولوژیک، ۳ متغیر کانونیک اول در مجموع ۶/۸۹ درصد از واریانس کل را شرح دادند. براساس نتایج در بین صفات مورد مطالعه تعداد ریشه‌ی قلمه، اندازه برگ، طول دمبرگ و ساقه، تعداد انشعاب و تعداد دستک مهم ترین صفات برای تشخیص تنوع ژنوتیپ‌های داوودی بودند. نتایج این مطالعه نشان می دهد که استفاده از صفات مذکور برای شناسایی و انتخاب ژنوتیپ های برتر داوودی مفید است. با به کارگیری برخی ژنوتیپ های متعلق به کلاستر A با بوته کوچک و ژنوتیپ های موجود در کلاستر E با گیاهان بزرگ به‌عنوان والد می توان چرخه جدیدی از به‌نژادی گل داوودی را آغاز نمود.

---

به‌منظور ارزیابی عملکرد دانه ۲۰ لاین امیدبخش گندم نان با استفاده از روش­های آماری چند متغیره، آزمایشی در قالب طرح بلوک­های کامل تصادفی فقط تحت شرایط تنش رطوبتی آخر فصل در سال زراعی ۹۱ - ۱۳۹۰ انجام شد. نتایج تجزیه ­به عامل­ها نشان داد که سه عامل اول در مجموع، ۶۶ درصد از تغییرات داده­ها را توجیه ­کردند. براساس این نتایج، صفات ارتفاع بوته، طول پدانکل، وزن هزار دانه، شاخص برداشت، زیست‌توده، وزن پدانکل و وزن ساقه، به­عنوان مؤثرترین صفات در افزایش عملکرد دانه بودند. هم‌چنین به­ترتیب لاین‌های ۱۷، ۱۴ و ۱۵ به­عنوان مطلوب‌ترین لاین­ها با عملکرد نسبی مناسب در شرایط تنش رطوبتی شناسایی شدند. تجزیه خوشه­ای به روش Ward، لاین­های مورد بررسی را در چهار گروه مجزا قرار داد، به‌طوری­که خوشه اول بیشتر شامل لاین‌های با عملکرد نسبی بالا بود. تجزیه تابع تشخیص نیز، گروه­بندی تجزیه خوشه­ای را تأیید کرد. نتایج تجزیه رگرسیون گام‌به‌گام نیز بیانگر این بود که مهم­ترین صفات تأثیرگذار بر عملکرد دانه به‌ترتیب شامل؛ روز تا ۵۰ درصد رسیدگی فیزیولوژیک (با رابطه منفی و اثر معکوس)، ارتفاع بوته، سطح کل برگ، شاخص برداشت و عملکرد زیست‌توده بودند که در مجموع ۸۶ درصد از کل تغییرات عملکرد را توجیه نمودند. براساس نتایج تجزیه علیت، صفات شاخص برداشت و زیست‌توده بیشترین تأثیر مثبت مستقیم و صفت روز تا ۵۰ درصد رسیدگی فیزیولوژیک بیشترین تأثیر منفی غیر مستقیم را (از طریق کاهش شاخص برداشت) بر عملکرد دانه داشتند. بنابراین می­توان از این صفات، در انتخاب مستقیم یا غیر مستقیم ارقام پرمحصول گندم در شرایط تنش رطوبتی آخر فصل استفاده کرد. لاین شماره ۱۷ با طول دوره فنولوژیک کمتر و عملکرد نسبی بیشتر، به‌عنوان مطلوب‌ترین لاین تحت شرایط این آزمایش شناسایی شد.

---

---

تجزیه تابع تشخیص یکی از روش‌های تجزیه آماری چند متغیره است که از آن می‌توان برای آزمون صحت نتایج حاصل از تجزیه خوشه‌ای استفاده نمود. در این مطالعه، صحت گروه‌بندی روش‌های مختلف تجزیه خوشه‌ای بر پایه روش‌های مختلف استاندارد کردن داده‌ها و معیارهای متفاوت فاصله با تجزیه تابع تشخیص مورد ارزیابی قرار گرفتند. هم‌چنین برای تأیید نتایج از T۲ هتلینگ، پلات CCC و تجزیه واریانس چند متغیره استفاده گردید. بدین منظور، ۸ ژنوتیپ کلزا در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در مؤسسه تحقیقات برنج کشور (رشت) در سال ۸۵-۱۳۸۴ کشت شدند و ۱۴ صفت در آنها مورد ارزیابی قرار گرفت. تجزیه واریانس طرح بلوکی اختلاف معنی داری را بین ژنوتیپ ها از نظر کلیه صفات مورد مطالعه نشان داد. مقایسه میانگین بین ژنوتیپ ها نیز نشان داد که ژنوتیپ Hyola۴۰۱ از نظر عملکرد دانه و بسیاری از صفات بررسی شده برتر از سایر ژنوتیپ ها بود. براورد ضریب تغییرات فنوتیپی و ژنوتیپی نشان داد که اکثر صفات دارای تنوع زیادی در جمعیت می باشند. تجزیه تابع تشخیص نشان داد که معیار فاصله اقلیدسی بهتر از سایر معیارهای فاصله بود و گروه‌بندی مطلوبی بر اساس آن به‌دست آمد. هم‌چنین تمام روش‌های استاندارد کردن داده‌ها گروه‌بندی مشابهی به‌وجود آوردند و بهتر از استاندارد نکردن داده‌ها بودند. بر اساس ارزیابی دندروگرام‌های روش‌های مختلف تجزیه خوشه‌ای مشخص شد که روش‌های متوسط فاصله بین گروه ها (UPGMA)، دورترین همسایه‌ها و حداقل واریانس "وارد" بهتر از سایر روش‌ها بودند و ژنوتیپ ها را در سه گروه دسته بندی کردند. تجزیه تابع تشخیص خطی فیشر نشان داد که روش‌های UPGMA و حداقل واریانس "وارد" با انجام صحت گروه‌بندی در حدود ۵/۸۷ درصد، مناسب‌تر از سایر روش‌های تجزیه خوشه ای بودند، با این حال تجزیه تشخیص ژنوتیپ ها را در دو گروه قرار داد. آزمون های T۲ هتلینگ، پلات CCC و تجزیه واریانس چند متغیره نیز نتایج حاصل از تجزیه تشخیص را مورد تأیید قرار دادند. به این ترتیب، به‌نظر می رسد که استفاده از معیار فاصله اقلیدسی بر اساس داده‌های استاندارد شده و انجام تجزیه خوشه‌ای با روش‌های حداقل واریانس "وارد" و یا UPGMA گروه بندی بهتری از ژنوتیپ‌ها ارائه دهد، اما توصیه می شود برای تأیید نتایج و تعیین گروه های واقعی از تجزیه تابع تشخیص استفاده گردد.

---