۱۵ نتیجه برای تجزیه علیت
بهنام روستاباغی، حمید دهقانی، بهرام علیزاده، ناصر صباغ‌نیا،
دوره ۲، شماره ۶ - ( ۱۲-۱۳۹۱ )
چکیده
استفاده از روش‌های آماری چندمتغیره در بررسی صفات مختلف ژنوتیپهای گوناگون منجر به مشخص شدن ابعاد متفاوت صفات گیاهان زراعی شده است. به منظور مطالعه تنوع و ارتباط بین عملکرد و اجزای عملکرد دانه کلزا، روی ۳۶ ژنوتیپ کلزا در قالب طرح لاتیس ساده ۶ × ۶ دو تکرار به‌کار گرفته شد. نتایج تجزیه واریانس اولیه نشان داد که می‌توان تجزیه و تحلیل را به‌صورت طرح بلوک‌های کامل تصادفی ادامه داد. در مجموع، ۱۳ صفت مربوط به اجزای عملکرد و عملکرد دانه در این تحقیق مورد ارزیابی قرار گرفت. نتایج حاصل از تجزیه داده‌ها نشان داد که از نظر بسیاری صفات مورد بررسی، تنوع قابل توجهی بین ژنوتیپ‌ها وجود داشت. عملکرد دانه کلزا دارای همبستگی مثبتی با وزن هزار دانه، شاخص برداشت، تعداد شاخه فرعی در بوته و طول دوره رسیدگی بود. در رگرسیون گام به گام عملکرد با سایر صفات، وزن هزار دانه و پایان گل‌دهی بیشترین تغییرات عملکرد دانه را توجیه کردند. نتایج به‌دست آمده از تجزیه علیت نیز نشان داد که صفات وزن هزار دانه و پایان گل‌دهی اثر مستقیم قابل توجهی بر عملکرد دانه دارند. تجزیه خوشه‌ای و استفاده از تجزیه واریانس چند متغیره نیز ژنوتیپ‌ها را به ۵ خوشه متفاوت تقسیم کرد. به‌طوری‌که براساس عملکرد دانه و ورن هزار دانه، ژنوتیپهای موجود در خوشه پنجم و براساس بیشترین تعداد خورجین در بوته، ژنوتیپهای خوشه سوم مورد توجه قرار گرفتند. به‌طورکلی، مهم‌ترین صفت تأثیرگذار بر عملکرد دانه کلزا، وزن هزار دانه بود که میتواند برای انتخاب غیرمستقیم عملکرد دانه در نسل‌های در حال تفرق مورد استفاده قرار گیرد.
حسین‌علی فلاحی، عثمان محمد یاروف، حسین صبوری، مسعود عزت احمدی،
دوره ۲، شماره ۶ - ( ۱۲-۱۳۹۱ )
چکیده
عملکرد دانه در گندم به‌طور مستقیم و غیرمستقیم تحت تأثیر صفات مختلف قرار می‌گیرد. یکی از اهداف مهم برنامه‌های اصلاحی گندم، افزایش عملکرد دانه میباشد. در راستای تعیین نقش تناوب زراعی در افزایش عملکرد دانه و به منظور بررسی تفاوت بین تناوب‌های مختلف زراعی از لحاظ عملکرد دانه، مقایسه تأثیر تناوب‌های مختلف زراعی بر عوامل تأثیرگذار بر عملکرد و اجزای عملکرد گندم نان رقم دریا، آزمایشی با شش تیمار مختلف تناوب زراعی شامل گندم-نخود-گندم، گندم-پنبه-گندم، گندم-هندوانه-گندم، گندم-گندم-گندم، گندم-کلزا-گندم و گندم-آفتابگردان-گندم در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی در شش تکرار از سال ۱۳۸۳ تا ۱۳۸۷ در مزرعه تحقیقاتی ایستگاه تحقیقات کشاورزی گنبد کاووس انجام شد. نتایج نشان داد که تعداد سنبله در مترمربع، تعداد دانه در سنبله و وزن دانه گندم نقش مهمی در کلیه تناوب‌های زراعی داشتند. همچنین، انتخاب صفات مختلف بستگی به شرایط آزمایش میتواند تغییر یابد. به‌طوری‌که در تناوب‌های گندم-گندم-گندم، گندم-هندوانه-گندم و گندم-آفتابگردان-گندم، به‌ترتیب وزن دانه، دوره پرشدن دانه و دوره رشد رویشی گیاه برای انجام انتخاب غیرمستقیم برای افزایش عملکرد دانه گندم بسیار مفید هستند. در حالی‌که در تناوب گندم-کلزا-گندم و گندم-نخود-گندم تعداد دانه در سنبله، تعداد سنبله در مترمربع، دوره پر شدن دانه و دوره رشد رویشی گیاه اهمیت بیشتری داشتند
هاشم امین‌پناه، پیمان شریفی،
دوره ۳، شماره ۹ - ( ۷-۱۳۹۲ )
چکیده
یکی از اجزای مدیریت تلفیقی علف‌های هرز، استفاده از ارقام با توانایی رقابتی بالا در برابر علف هرز است. تعادل بین چگونگی رقابت و قابلیت تولید برنج تحت شرایط وجود و عدم وجود علف هرز، اصلاح ارقام برنج را برای افزایش قدرت رقابت در برابر علف‌های هرز پیچیده می‌کند. از تجزیه علیت برای تشخیص روابط بین عملکرد دانه و صفات وابسته به آن در اصلاح گیاهان زراعی استفاده شده است. جهت مطالعه اثر قابلیت بازدارندگی علف هرز توسط برنج، آزمایشی به‌صورت طرح بلوک‌های کامل تصادفی در چهار تکرار در سال ۱۳۸۷ در ایستگاه تحقیقات برنج چپرسر تنکابن اجرا شد. تیمارهای آزمایش شامل هفت رقم برنج (دیلمانی، خزر، سپیدرود، نعمت، درفک، فجر، شیرودی) و سه لاین (۸۳۰، ۸۴۱ و ۸۴۳) بودند که در حضور علف هرز سوروف کشت شدند. نتایج تجزیه علیت نشان داد که شاخص توانایی تحمل برنج، وزن هزار دانه، تعداد پنجه بارور، تعداد کل دانه در خوشه و شاخص رقابت به‌عنوان متغیرهای رتبه اول بر عملکرد دانه تأثیر داشتند. همچنین، صفات سطح ویژه برگ در ۲۵ روز پس از نشاکاری، طول خوشه، درصد دانه پر در خوشه و سطح ویژه برگ در زمان خوشه‌دهی به‌عنوان صفات رتبه دوم عملکرد دانه را تحت تأثیر قرار دادند. وزن خشک بوته سوروف به‌عنوان یک صفت وابسته به‌صورت منفی تحت تأثیر شاخص رقابت و سطح ویژه برگ برنج در زمان خوشه‌دهی بود. با وجود این‌که صفات فوق بر عملکرد دانه تأثیر مثبت دارند، اما صفات تعداد پنجه بارور و سطح ویژه برگ برنج در زمان خوشه‌دهی، در مراحل قبل از خوشه‌دهی قابل اندازه‌گیری می‌باشند. بنابراین، انتخاب رقم با عملکرد زیاد دانه، قبل از رسیدن دانه، از طریق این دو صفت امکان‌پذیر است. رقم شیرودی و لاین ۸۴۳، با بیشترین میزان صفات سطح ویژه برگ در ۲۵ روز پس از نشاکاری و در زمان خوشه‌دهی، شاخص توانایی تحمل برنج و شاخص رقابت زیاد، توانایی بالاِیی در رقابت با علف هرز سوروف دارند و می‌توانند به‌عنوان ارقامی مناسب در فرآیندهای انتخاب و همچنین والدین تلاقی‌ها به‌کار گرفته شوند.
عباس رضایی زاد، بهمن یزدی صمدی، محمدرضا احمدی، حسن زینالی،
دوره ۵، شماره ۳ - ( ۷-۱۳۸۰ )
چکیده
به منظور تعیین روابط میان عملکرد و اجزای آن، تجزیه هم‌بستگی‌ها، و پی بردن به آثار مستقیم و غیرمستقیم صفات گوناگون بر عملکرد، تعداد ۲۴۰ ژنوتیپ سویا در سال زراعی ۷۷-۱۳۷۶ در مزرعه آموزشی و پژوهشی دانشکده کشاورزی دانشگاه تهران در چارچوب طرح بدون تکرار آگمنت بررسی گردید.
نتایج نشان داد که شمار دانه در بوته دارای بیشترین ضریب همبستگی مثبت و معنیدار (۹۲/۰=r) با عملکرد دانه در بوته میباشد، و بعد از آن صفات عملکرد بیولوژیک بوته و شمار غلاف در بوته قرار داشتند (به ترتیب با ۸۶/۰=r و ۶۷/۰=r). از نتایج رگرسیون گام به گام معلوم شد که شمار دانه در بوته، وزن صد دانه و شمار دانه در غلاف سه صفت سهیم در عملکرد هستند، ولی نتایج علیت مشخص کرد که فقط دو صفت از سه صفت یاد شده (شمار دانه در بوته و وزن صد دانه) برای گزینش از اهمیت چشم‌گیری برخوردار می‌باشند. تجزیه رگرسیون گام به گام دوباره بدون در نظر گرفتن متغیر شمار دانه در بوته انجام گرفت، و از نتایج آن معلوم شد که شمار غلاف در بوته، وزن صد دانه، ارتفاع بوته و شمار روز از کاشت تا ۹۰% رسیدن، در عملکرد سهیم هستند. تجزیه علیت این بار نشان داد که بخش عمده همبستگی ارتفاع بوته و شمار روز از کاشت تا ۹۰% رسیدن با عملکرد دانه، مربوط به اثر غیرمستقیم آنها از طریق متغیرهای دیگر است. در این پژوهش مشخص گردید که سه متغیر شمار دانه در بوته، وزن صد دانه و شمار غلاف در بوته اثر زیادی بر عملکرد دانه دارند، و در برنامه‌های اصلاحی سویا باید مدنظر قرار گیرند.
حمید رضا مهرآبادی، احمد نظامی، محمد کافی ، محمد رضا رمضانی مقدم،
دوره ۵، شماره ۱۷ - ( ۹-۱۳۹۴ )
چکیده
تعیین نحوه و میزان تأثیرگذاری عوامل مؤثر بر عملکرد ارقام پنبه نقش به‌سزایی در ارزیابی عملکرد در شرایط تنش خشکی دارد. لذا این پژوهش به‌منظور تعیین عملکرد، اجزاء عملکرد، ضرایب همبستگی و اثرات مستقیم و غیر مستقیم اجزاء مؤثر بر عملکرد بر روی چهار رقم حساس و متحمل به خشکی پنبه انجام گرفت. ارقام پنبه به‌عنوان کرت‌های فرعی در سه سطح آب مصرفی به‌عنوان کرت‌های اصلی (آبیاری به‌میزان (I۳۳%) ۳۳%، (I۶۶%) ۶۶% و (I۱۰۰%) ۱۰۰% نیاز آبی) به‌صورت کرت‌های خرد شده، در قالب بلوک‌های کامل تصادفی در سه تکرار در مزرعه ایستگاه تحقیقات کشاورزی کاشمر در سال ۱۳۹۰ مورد ارزیابی قرار گرفتند. نتایج نشان داد تمامی اجزاء عملکرد پنبه (به‌جزء وزن غوزه) به‌طور معنیداری تحت تأثیر تنش خشکی قرار گرفتند. نتایج همچنین نشان داد ابقاء تعداد بالاتر غوزه در بوته عامل اصلی اختلاف ارقام در رابطه با عملکرد وش میباشد. در شرایط تنش همبستگی بالا و معنیدار بین عملکرد وش با تعداد غوزه در بوته، عملکرد بیولوژیک و شاخص برداشت مشاهده شد. درصورتی‌که در شرایط آبیاری کامل این همبستگی تنها بین دو صفت ارتفاع بوته و عملکرد بیولوژیک دیده شد. نتایج تجزیه علیت با استفاده از ضرایب همبستگی ساده نشان داد که مهم‌ترین جزء مؤثر بر عملکرد در شرایط تنش خشکی و آبیاری کامل عملکرد بیولوژیک میباشد و اجزاء دیگری چون تعداد و وزن غوزه، درصد زودرسی و شاخص برداشت با تأثیر غیر مستقیم بر این جزء سبب افزایش عملکرد وش میشوند.
رحیم هنرنژاد، مرداویج شعاعی دیلمی،
دوره ۸، شماره ۲ - ( ۴-۱۳۸۳ )
چکیده
نتایج تجزیه واریانس دی آلل متشکل از ۷ والد و ۲۱ نتایج نسل F۲ توتون‌های تیپ بارلی که در مرکز تحقیقات توتون گیلان ـ رشت در سال ۱۳۸۱ به‌صورت بلوک‌های کامل تصادفی با ۳ تکرار کشت گردیده بود، حاکی از تفاوت‌های ژنتیکی بین ژنونیپ‌ها و ترکیب‌پذیری عمومی (GCA) و خصوصی (SCA) معنیدار اکثر صفات مورد ارزیابی بود. بدین ترتیب وجود آثار افزایشی و غیرافزایشی (غالبیت) ژن‌ها در شکل‌گیری صفاتی مانند زمان شروع گل‌دهی، تعداد برگ در بوته، ارتفاع بوته، عملکرد برگ خشک، کیفیت ظاهری برگ‌ها و
عکس العمل به پرونسپورا مشخص گردید. تحلیل گرافیکی نتاج تلاقی‌های دی آلل در مورد درصد نیکوتین برگ‌ها نشان از وجود غالبیت جزئی در شکل‌گیری این صفت داشت. پراکنش والدین در امتداد خط رگرسیـون خاکـی از بیشـترین ژن‌ها غالـب در واریتـه‌هـای B.CDL ۲۸ ، B.BANKET و B,۲۱ همچنین بیشترین ژن‌های مغلوب در واریته‌های B.۱۴ و B. TN ۸۶ برای کنترل مقدار نیکوتین برگ‌ها بود. در ضمن مشخص شد که صفت نیکوتین کم برگ‌ها توسط ژن‌های غالب و نیکوتین زیاد توسط ژن‌های مغلوب کنترل می‌شود. هم‌بستگی‌های ساده (فنوتیپی) معنیدار بین عملکرد برگ خشک توتون و اجزای آن نظیر شاخص سطح برگ (**۴۸۲/۰ =r )، زمان شروع گل‌دهی (*۴۴۰/۰ =r )، کیفیت ظاهری برگ‌ها (** ۶۴۸/۰=r ) و درصد ماده خشک برگ‌ها (** ۶۵۶/۰=r ) به‌دست آمد. تجزیه علیت انجام شده روی این هم‌بستگی‌ها نشان داد که درصد ماده خشک، کیفیت ظاهری برگ‌ها (ارزش ریالی یک کیلو توتون) و هم چنین شاخص سطح برگ دارای آثار مستقیم زیادی بر عملکرد برگ خشک توتون بوده و می‌توانند به عنوان صفات مناسب انتخاب برای افزایش عملکرد توتون در نظر گرفته شوند، در حالی‌که صفاتی مانند تعداد برگ در بوته، ارتفاع بوته و زمان شروع گل‌دهی آثار مستقیم چندانی بر عملکرد برگ خشک توتون ندارند. به‌هرحال این اجزای عملکرد در مجموع ۸۲% از تغییرات عملکرد برگ خشک توتون را توجیه می نمایند.
نتایج تجزیه به عامل‌ها حاکی از این بود که صفات تعداد برگ در بوته، شاخص سطح برگ و ارتفاع بوته با بیشترین بار عاملی مثبت و معنیدار به عنوان عامل مورفولوژیکی تا ۴۴% از تغییرات کل داده‌ها را توجیه می نمایند و در عامل دوم صفاتی مانند زمان شروع گل‌دهی، کیفیت ظاهری برگ‌ها و درصد ماده خشک برگ‌ها بیشترین بار عاملی مثبت و معنیدار را داشته و این دو عامل در مجموع ۶۵% از تغییرات عملکرد برگ خشک توتون را توجیه می‌نمایند.
حسین صبوری، عبدالمجید رضائی، سید علی‌محمد میر‌محمدی‌میبدی، مسعود اصفهانی،
دوره ۹، شماره ۱ - ( ۱-۱۳۸۴ )
چکیده
این آزمایش به منظور مطالعه همبستگی بین صفات و تعیین آثار مستقیم و غیر مستقیم صفات مختلف بر عملکرد برنج در موسسه تحقیقات برنج کشور و درسال زراعی ۱۳۸۰ اجرا شد. آزمایش به صورت فاکتوریل ۹ × ۲ در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی در۳ تکرار پیاده شد. فاکتورهای مورد بررسی را ۹ رقم برنج به نام‌های: هاشمی، بی‌نام، علی‌کاظمی، سپیدرود، نعمت، خزر، تایچونگ، کانتو، یوسن و دو آرایش کاشت (۱۵×۱۵ و۳۰×۳۰ سانتی‌متر) تشکیل دادند. نتایج حاکی از معنیدار بودن تفاوت بین ژنوتیپ‌ها و بین آرایش‌های کاشت و اثر متقابل آنها بود (۰۱/P<۰). اثر مستقیم تعداد خوشه در متر مربع بر عملکرد دانه در هر آرایش کاشت و در مجموع دو آرایش کاشت مثبت و معنیدار بود (۰۱/P<۰). تعداد روز تا خوشه‌دهی اثر مستقیم و مثبتی را در هر آرایش کاشت و در مجموع دو آرایش کاشت بر تعداد خوشه در متر مربع اعمال نمود. همبستگی زیست توده در مرحله خوشه‌دهی با تعداد خوشه در متر مربع تنها در آرایش کاشت ۳۰ × ۳۰ سانتی‌متر مثبت بود (۵۹/۰ = r). وزن دانه در بوته در هر سه حالت مورد بررسی، اثر مستقیم مثبتی بر وزن خوشه داشت. در کلیه حالات مورد بررسی مساحت برگ پرچم اثر مستقیم مثبت و معنیداری را بر وزن دانه در بوته و تعداد دانه پر داشت. در آرایش کاشت ۳۰ × ۳۰ سانتی‌متر، سرعت پرشدن دانه و طول دوره مؤثر پرشدن دانه افزایش یافت. طول دوره خفتگی در ارقام بومی بیشتر بود. سرعت پرشدن دانه و طول دوره مؤثر پرشدن دانه اثر مستقیم مثبتی را بر عملکرد دانه در هر آرایش کاشت و در مجموع دو آرایش اعمال نمودند. بنابر نتایج به دست آمده با افزایش تعداد خوشه در متر مربع، سرعت پرشدن دانه و طول دوره مؤثر پرشدن دانه می‌توان به افزایش عملکرد دست یافت. همچنین انتخاب برای تعداد روز تا خوشه‌دهی، وزن دانه و مساحت برگ پرچم به طور غیر مستقیم و از طریق سایر صفات منجر به افزایش عملکرد خواهد شد.
مهرو مجتبایی زمانی، مسعود اصفهانی، رحیم هنرنژاد، مهرزاد اله قلی پور،
دوره ۱۰، شماره ۴ - ( ۱۰-۱۳۸۵ )
چکیده
به منظور تعیین روابط همبستگی بین سرعت و دوره پر شدن دانه با سایر صفات فیزیولوژیک و اجزای عملکرد و پی بردن به آثار مستقیم و غیر مستقیم صفات مختلف بر سرعت پر شدن دانه، تعداد ۹۳ رقم برنج در سال زراعی ۱۳۸۰ در مزرعه مؤسسه تحقیقات برنج کشور واقع در رشت در یک آزمایش بدون طرح آماری مورد ارزیابی قرار‌‌گرفتند. خوشه‌های مربوط به ساقه‌های اصلی علامت گذاری شده و ۱۰ روز بعد از گرده‌افشانی در فواصل ۳ روزه برداشت شدند. داده‌های وزن خشک دانه در یک مدل چند جمله‌ایی درجه ۳ برازش شد (میانگین ۲ R برای کلیه ارقام ۹۸/۰)، و به کمک آن سرعت و دوره پر شدن دانه برای همه ارقام ارزیابی گردید. در این بررسی سرعت پر شدن دانه با صفات وابسته به ظرفیت مخزن یعنی وزن دانه، اندازه دانه و تعداد دانه در خوشه همبستگی نشان داد، ولی با صفات وابسته به مبدأبه جزمقدار کلروفیل برگ پرچم و برگ دوم همبستگی معنیداری نداشت. نتایج تجزیه رگرسیون گام به گام نشان داد که وزن نهایی تک دانه، دوره پر شدن دانه و زاویه برگ پرچم سه صفت سهیم در سرعت پر شدن دانه هستند ،ولی نتایج تجزیه علیت مشخص کرد که فقط دو صفت از سه صفت یاد شده (وزن نهایی تک دانه و دوره پر شدن دانه) بیشترین تأثیر را بر سرعت پرشدن دانه دارند. نتایج تجزیه رگرسیون گام به گام بدون در نظر‌گرفتن وزن نهایی تک دانه نشان داد که مقدار کلروفیل برگ پرچم، عرض دانه، دوره پر شدن دانه و طول دانه در سرعت پر شدن دانه سهیم هستند. چنین به نظر می‌رسد که پس از وزن نهایی دانه که بیشترین اثر مستقیم و مثبت، و دوره پر شدن دانه که بیشترین اثر مستقیم منفی را بر سرعت پر شدن دارند، اندازه دانه نیز بر سرعت پر شدن دانه تأثیر گذار است.
محمد مهدی مجیدی، آقافخر میرلوحی، محمد رضا سبزعلیان،
دوره ۱۱، شماره ۴۱ - ( ۷-۱۳۸۶ )
چکیده
کشف رابطه هم‌زیستی قارچ‌های اندوفایت با گراس‌های سردسیری دریچه تازه‌ای به روی تحقیقات به نژادی آنها گشوده است. در زمینه تأثیر اندوفایت‌ها بر خصوصیات بذری، گزارش‌های اندکی وجود دارد. در این پژوهش نقش قارچ‌های اندوفایت در تغییر همبستگی صفات بذری و تأثیر این رابطه هم‌زیستی بر اثرات مستقیم و غیر مستقیم صفات بر عملکرد بذر فستوکا مورد بررسی قرار گرفت. کلون‌های عاری از اندوفایت (-E) ازطریق اعمال قارچکش بر روی کلون‌های حاوی اندوفایت (+E) ایجاد و سپس هر دو نوع کلون به مزرعه انتقال داده شدند. طی دو سال مجموعه‌ای از صفات از جمله عملکرد و اجزای عملکرد بذر روی کلون‌ها اندازه‌گیری گردید. نتایج نشان داد که قارچ اندوفایت تولید بذر را به‌طور معنیداری از ۱/۳۸ تا ۲۴۹ درصد افزایش داد. با این حال عملکرد برخی ژنوتیپ‌ها تحت تأثیر این رابطه هم‌زیستی قرار نگرفت که حاکی از وجود اثر متقابل بین قارچ و میزبان میباشد. حضور اندوفایـت، همبستگی صفات با یکدیگر و نیز اولویـت وارد شدن آنها در مدل رگرسیون مرحله‌ای را نیز تغییر داد. نتایج تجزیه علیت نشان داد که هم‌زیستی با قارچ‌های اندوفایت، مقدار و جهت تأثیرگذاری صفات از طریق مسیرهای مستقیم و غیر مستقیم بر عملکرد دانه را تغییر داد. در گیاهان +E افزایش باروری خوشه به‌طور مستقیم و افزایش اندازه سیستم تولید مثلی (تعداد خوشه در بوته و تعداد دانه در خوشه) به‌طور غیر مستقیم بر عملکرد دانه تأثیر گذاشت اما در گیاهان-E، باروری خوشه به‌طور غیر مستقیم و سایر صفات به‌طور مستقیم تأثیر خود را بر عملکرد دانه اعمال نمودند. نتایج نشان دادکه لازم است اصلاحگران قبل از شروع پروژه‌های اصلاحی از حضور یا عدم حضور اندوفایت در ژرم پلاسم مورد مطالعه اطلاع کافی کسب نمایند سپس در صورت آلوده بودن جامعه به اندوفایت، از باروری خوشه و در غیر این صورت از سایر اجزای عملکرد به‌ویژه تعداد خوشه در بوته، تعداد دانه در خوشه و وزن دانه در خوشه برای گزینش ژنوتیپ‌ها به منظور افزایش عملکرد دانه استفاده نمایند.
وحیده نرجسی، حسن زینالی خانقاه، عباسعلی زالی،
دوره ۱۱، شماره ۴۱ - ( ۷-۱۳۸۶ )
چکیده
سی رقم سویا از گروه‌های رسیدگی متفاوت، در سال زراعی ۸۳ ، در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه تهران واقع در کرج در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با چهار تکرار به منظور بررسی رابطه ژنتیکی برخی از صفات مهم زراعی و ارتباط آنها با عملکرد دانه مورد ارزیابی قرار گرفتند. نتایج تجزیه واریانس نشان داد که ارقام از نظر صفات مورد بررسی اختلاف معنیداری داشتند که دلالت بر وجود تنوع ژنتیکی بین ارقام دارد. صفات تعداد غلاف دربوته، تعداد دانه در بوته و وزن صد دانه (اجزای عملکرد) به ترتیب همبستگی مثبت ومعنی داری را با عملکرد دانه داشتند. در مدل رگرسیون چند گانه، حدود ۶/۸۵ درصد تغییرات عملکرد دانه به عنوان متغیر وابسته توسط صفات شاخص برداشت، عملکرد بیولوژیکی، درصد پروتئین و تعداد دانه در بوته توجیه گردید، که اهمیت شاخص برداشت بیش از صفات دیگر بود. طبق نتایج تجزیه علیت بیشترین وکمترین اثر مستقیم و مثبت بر عملکرد دانه به ترتیب مربوط به صفت شاخص برداشت (۵۴/۰=P) و درصد پروتئین (۰۰۸/۰=P) بود. بنابراین شاخص برداشت را می توان به عنوان معیار گزینش در برنامه‌های اصلاحی برای بهبود عملکرد دانه مورد استفاده قرار داد. طبق نتایج تجزیه به عامل‌ها، پنج عامل مستقل از هم، مجموعا" ۲/۸۰ درصد از تغییرات کل داده‌ها را توجیه نمودند. عامل اول، ۲۱/۲۸ درصد از واریانس کل را توجیه نمود و به عنوان عامل فنولوژیکی نام‌گذاری شد.
مریم فضلعلی پور، بابک ربیعی، حبیب اله سمیع زاده لاهیجی، حسین رحیم سروش،
دوره ۱۱، شماره ۴۲ - ( ۱۰-۱۳۸۶ )
چکیده
استفاده از روش‌های گزینش چند صفتی برای انتخاب گیاهان مطلوب از نظر مجموعه‌ای از صفات کمی مؤثرتر از روش انتخاب مستقیم میتواند باشد. در این تحقیق، ۸۷ بوته F ۲ حاصل از تلاقی بین ارقام غریب و IR۲۸ برنج، به منظور ارایه شاخص‌های گزینشی مناسب برای اصلاح عملکرد و صفات مرتبط با آن، در مزرعه تحقیقاتی مؤسسه تحقیقات برنج کشور (رشت) در سال زراعی ۱۳۸۳ مورد ارزیابی قرار گرفتند. صفات مورد مطالعه شامل تعداد روز از کاشت بذرهای جوانه زده تا رسیدگی کامل، ارتفاع بوته، طول خوشه، طول و عرض برگ پرچم، تعداد خوشه در بوته، تعداد دانه پر در خوشه، تعداد کل دانه در خوشه، وزن صد دانه، عملکرد دانه در بوته، عملکرد بیولوژیک، شاخص برداشت، طول و عرض دانه بود. نتایج حاصل نشان داد که در بین صفات اندازه‌گیری شده، وزن صد دانه، عملکرد بیولوژیک و شاخص برداشت هر کدام با مقدار ۹۹/۰ و عرض برگ پرچم با مقدار ۳۵/۰ به ترتیب بیشترین و کمترین میزان وراثتپذیری عمومی را به خود اختصاص دادند. نتایج تجزیه علیت نشان داد که عملکرد بیولوژیک، شاخص برداشت و تعداد دانه پر در خوشه اثرات مستقیم مثبت بر روی عملکرد دانه داشتند. برآورد پنج شاخص گزینشی مختلف براساس دو شاخص بهینه و پایه نشان داد که با استفاده از گزینش بر مبنای صفاتی نظیر عملکرد بیولوژیک، شاخص برداشت و تعداد دانه پر در خوشه، با توجه به اثرات مستقیم ژنتیکی (ضرایب علیت ژنتیکی) و وراثتپذیری آنها به عنوان ارزش‌های اقتصادی، می‌توان به شاخص‌های برتر و مناسب جهت اصلاح جمعیت دست یافت. به علاوه نتایج این تحقیق نشان داد که استفاده از هر دو شاخص بهینه و پایه، پیشرفت ژنتیکی تقریباً مشابهی برای صفات مورد مطالعه ارایه می‌دهند . به هر حال استفاده از شاخص پایه به دلیل سهولت محاسبات و تفسیر نتایج بر شاخص بهینه ارجحیت داشته و پیشنهاد می‌گردد.
منیژه سبکدست، فرنگیس خیال‌پرست،
دوره ۱۱، شماره ۴۲ - ( ۱۰-۱۳۸۶ )
چکیده
این تحقیق به منظور تعیین روابط میان عملکرد دانه و اجزای عملکرد با استفاده از ۳۰ رقم لوبیا، در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با چهار تکرار در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه تهران به اجرای درآمد. در مجموع ۱۸ صفت مربوط به رشد رویشی و زایشی و اجزای عملکرد مورد ارزیابی قرار گرفتند. نتایج تجزیه واریانس ساده نشان داد که ارقام از نظر صفات مورد بررسی اختلاف معنیداری دارند که دلالت بر وجود تنوع ژنتیکی بین آنها می‌نماید. صفات وزن غلاف، تعداد غلاف، تعداد دانه در غلاف، عملکرد بیولوژیک، تعداد روز تا رسیدگی و تعداد روز تا گل‌دهی با عملکرد دانه همبستگی مثبت و معنیدار داشته و ضریب همبستگی بین عملکرد دانه با بقیه صفات معنیدار نبود. تجزیه رگرسیون گام به گام نشان داد که حداکثر اختلاف عملکرد دانه را می‌توان به تعداد غلاف، تعداد دانه در بوته، وزن صد دانه و طول غلاف نسبت داد. لذا از این چهار صفت برای انجام تجزیه علیت استفاده شد. نتایج تجزیه علیت نشان داد که بیشترین اثر مستقیم و مثبت بر عملکرد دانه مربوط به تعداد دانه در بوته و کمترین آن مربوط به تعداد غلاف است. تجزیه عامل‌ها سه عامل را استخراج کرد که ۷/۷۸ درصد از تغییرات کل داده‌ها را توجیه کرد. عامل اول در مجموع ۴۷/۵۲ درصد است که تغییرات داداه‌های اولیه را توجیه کرد و عاملی مهم‌تر از سایر عوامل میباشد. این عامل شامل وزن غلاف، عملکرد بیولوژیک، عملکرد دانه و تعداد غلاف در بوته بود. این عامل به عنوان عامل عملکرد و اجزای عملکرد نام‌گذاری شد.
مهدی بیات، بابک ربیعی، محمد ربیعی، علی مومنی،
دوره ۱۲، شماره ۴۵ - ( ۷-۱۳۸۷ )
چکیده
به منظور مطالعه روابط بین عملکرد دانه و برخی از صفات مهم زراعی در کلزا به عنوان کشت دوم در مزارع برنج، چهارده رقم کلزای بهاره در قالب طرح بلوکی با سه تکرار، در مزرعه تحقیقاتی مؤسسه برنج کشور (رشت) در سال زراعی ۸۵-۸۴ کشت شدند. نتایج تجزیه واریانس نشان داد که بین ارقام، از نظر اکثر صفات مورد مطالعه اختلاف معنیداری وجود دارد. وراثتپذیری عمومی صفات از حداقل ۲۹/۰ برای طول خورجین در شاخه‌های فرعی تا ۹۹/۰ برای روز تا رسیدگی متغیر بود. با محاسبه ضریب تغییرات ژنتیکی و فنوتیپی مشاهده شد که کمترین تنوع مربوط به روز تا رسیدگی و بیشترین تنوع مربوط به تعداد خورجین در شاخه‌های فرعی بود. همچنین پیشرفت ژنتیکی مورد انتظار با اعمال شدت گزینش ۵ درصد از ۶۸/۳ درصد (۲۵/۰ سانتی‌متر) برای طول خورجین در شاخه اصلی تا ۴۶/۳۱ درصد (۵۸/۹۱۵ کیلوگرم در هکتار) برای عملکرد دانه متغیر بود. نتایج به دست آمده از برآورد ضرایب همبستگی ژنوتیپی بین صفات نشان داد که بین عملکرد دانه با تعداد شاخه‌های فرعی، تعداد خورجین در شاخه‌های اصلی و فرعی، طول خورجین در شاخه‌های فرعی، قطر خورجین در شاخه‌های اصلی و فرعی، وزن هزار دانه و درصد روغن مثبت و معنیدار و بین عملکرد دانه با روز تا ۹۰ درصد گل‌دهی و روز تا رسیدگی همبستگی منفی و معنیداری وجود دارد. انجام تجزیه علیت روی هم‌بستگی‌های ژنوتیپی بین عملکرد دانه به عنوان متغیر وابسته و سایر صفات به عنوان متغیرهای مستقل نشان داد که وزن هزار دانه و تعداد خورجین در شاخه‌های فرعی دارای اثر مستقیم مثبت و بالا و روز تا ۹۰ درصد گل‌دهی دارای اثر مستقیم منفی و پایینی روی عملکرد دانه بود. به این ترتیب برای اصلاح عملکرد دانه در کلزا به عنوان کشت دوم در مزارع برنج می‌توان گزینش‌های غیر مستقیمی از طریق افزایش وزن هزار دانه و تعداد خورجین در شاخه‌های فرعی انجام داد.
صنم صفایی چایی کار، حبیب الله سمیع زاده، مسعود اصفهانی، بابک ربیعی،
دوره ۱۳، شماره ۴۸ - ( ۴-۱۳۸۸ )
چکیده
برای مطالعه هم بستگی صفات زراعی، مرفولوژیک و فیزیولوژیک و تأثیر آنها بر عملکرد شلتوک ژنوتیپهای برنج در دو شرایط آبیاری مطلوب و تنش رطوبتی، ۴۹ ژنوتیپ برنج در دو آزمایش جداگانه در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با ۳ تکرار مورد ارزیابی قرار گرفتند. به غیر از آبیاری که در شرایط تنش رطوبتی، ۴۰ روز پس ا ز نشاکاری (حدود مرحله پنجه زنی ارقام ) به طور کامل قطع شد، سایر شرایط آزمایش در دو محیط کاملاً یکسان بود . مقایسه میانگین ژنوتیپ ها، اختلاف معنی داری بین آنها در هر دو شرایط محیطی نشان داد . هم چنین تفاوت عملکرد و اجزای عملکرد هر ژنوتیپ در دو محیط معنی دار بو د. نتایج ضرایب هم بستگی فنوتیپی نشان داد که بیشترین ۰) و در محیط تنش متعلق به / هم بستگی مثبت و معنی دار با عملکرد شلتوک در محیط آبیاری مطلوب متعلق به تعداد خوشه در بوته ( ۹۵ ۰) بود. تجزیه رگرسیون گام به گام در شرایط آبیاری مطلوب، صف ات تعداد خوشه در بوته، میزان آب نسبی / تعداد دانه پر در خوشه ( ۹۲ طول برگ پرچم و تعداد خوشه چه در خوشه را به ترتیب به عنوان صفات م ؤثر بر عملکرد شناسایی نمود، در حالی که در ،(RWC) برگ شرایط تنش، به ترتیب صفات تعداد دانه پر در خوشه، تعداد خوشه در بوته و میزان آب نسبی برگ، صفات موثر بر ع ملکرد بودند . نتایج حاصل از تجزیه علیت نشان داد که در هر دو شرایط محیطی، تعداد خوشه در بوته بیشترین اثر مستقیم مثبت را بر عملکرد شلتوک داشت . تجزیه به عامل ها، چهار عامل اصلی در هر دو شرایط محیطی معرفی نمود که عامل عملکرد و تولید محصول، عامل فنولوژیک، عامل شاخص برداشت و شکل بوته و عامل کیفیت ظاهری دانه ها نام گذاری شدند . بنابراین، برای گزینش ژنوتیپ های با عملکرد دانه بالا و متحمل به تنش رطوبتی در برنج، می توان صفات تعداد دانه پر در خوشه، تعداد خوشه در بوته و میزان آب نسبی برگ را مورد توجه قرار داد و از طریق ب رآورد شاخص های گزینشی مناسب، گزینش های هم زمانی برای صفات مذکور انجام داد . علاوه بر آن، صفاتی مانند طول خوشه، تعداد خوشه چه در خوشه و طول و عرض برگ پرچم که ه م بستگی معنیداری با عملکرد شلتوک در شرایط تنش رطوبتی نشان دادند، در مرحله بعدی اهمیت قرار میگیرند.
سید سعید موسوی، فاطمه حسینی، محمد رضا عبداللهی، علی سپهری،
دوره ۱۴، شماره ۴ - ( ۱۰-۱۴۰۳ )
چکیده
گندم، به‌عنوان یک محصول راهبردی، به‌دلیل گستردگی سطح زیر کشت و تعادل بین پروتئین‌ها و کربوهیدرات‌های آن، دارای اهمیت ویژه‌ای در تغذیه انسان است. گونه آجیلوپس تائوشی، به عنوان یکی از اجداد و دهنده ژنوم D، نقش به سزایی در تکامل گندم نان دارد. این تحقیق به‌منظور شناسایی مهم‌ترین صفات ریشه‌ای، فنولوژیک، مورفوفیزیولوژیک و زراعی موثر بر عملکرد دانه در ده اکوتیپ مختلف از گونه آجیلوپس تائوشی انجام شد. جهت رسیدن به هدف فوق، اکوتیپهای مذکور در طی دو سال متوالی ۱۳۹۵ و ۱۳۹۶، تحت شرایط نرمال رطوبتی (۹۵ درصد ظرفیت گلدانی) در گلخانه ارزیابی شدند. تنوع ژنتیکی بالایی در بین اکوتیپ‌ها برای اغلب صفات مهم و مرتبط با عملکرد دانه مشاهده شد. اکوتیپ مطلوب A۱۹ دارای بیشترین و اکوتیپهای A۱۶ و A۱۷ دارای کمترین مقدار عملکرد و اجزای عملکرد دانه بودند. نتایج تجزیه همبستگی نشان داد که طیف مختلفی از صفات به‌ترتیب شامل کارایی مصرف آب دانه، ارتفاع بوته، شاخص برداشت، وزن دانه در سنبله ی اصلی، وزن سنبله ی اصلی، وزن پدانکل، تعداد سنبلچه در سنبله، طول پدانکل، وزن هزار دانه، طول دوره پرشدن دانه و وزن ساقه اصلی، بیشترین همبستگی مثبت و معنیدار (p≤۰,۰۱) را با عملکرد دانه نشان دادند. این درحالی بود که، به‌ترتیب صفات روز تا سنبله‌دهی، میزان مصرف آب، روز تا گرده افشانی، وزن خشک ریشه و روز تا رسیدگی فیزیولوژیک، بیشترین همبستگی منفی و معنیدار (p≤۰.۰۱) را با عملکرد دانه نشان دادند. طبق نتایج رگرسیون گام به گام، صفات کارایی مصرف آب دانه و وزن دانه در سنبله اصلی (هر دو با ضرایب رگرسیونی مثبت) و وزن خشک ریشه (با ضریب رگرسیونی منفی)، به‌عنوان مهم ترین صفات موثر بر تغییرات عملکرد دانه، به ترتیب وارد مدل رگرسیونی شدند. صفت کارایی مصرف آب دانه، بیشترین اثر مستقیم مثبت را بر عملکرد دانه نشان داد. همچنین صفت وزن دانه در سنبله اصلی و وزن خشک ریشه نیز به‌ترتیب از طریق افزایش و کاهش کارایی مصرف آب دانه، بیشترین اثر غیرمستقیم مثبت و منفی را بر عملکرد دانه نشان دادند. بنابراین ممکن است بتوان اظهار داشت که با توجه به شباهت نسبی زمینه ژنتیکی گندم زراعی با گندم گونه آجیلوپس تائوشی، به‌عنوان یکی از اجداد وحشی گندم زراعی، انتخاب برای مقادیر بیشتر دو صفت کارایی مصرف آب دانه و وزن دانه در سنبله اصلی و مقادیر بینابین صفات ریشه ای و فنولوژیک (بجز صفت فنولوژیک طول دوره پر شدن دانه) منجر به بهبود عملکرد گندم نان در شرایط نرمال رطوبتی می‌شود.
