مجله تولید و فرآوری محصولات زراعی و باغی

  سرمازدگی‌های زودرس پاییزه و دیررس بهاره اغلب خسارت‌هایی را به تولید گندم شمال غرب ایران تحمیل می‌کنند. برای بررسی تحمل به تنش سرما در ﮊنوتیپ‌های گندم، آزمایشی تحت شرایط گلخانه در قالب طرح کامل تصادفی و مزرعه‌ای با طرح بلوک‌های کامل تصادفی در سه تاریخ کاشت 20 مهر و 10 و 30 آبان ماه در سال زراعی 87-1386 در ایستگاه تحقیقات کشاورزی ساعتلوی ارومیه روی 15 ژنوتیپ گندم با سه تیپ رشد پاییزه، بینابین و بهاره انجام گرفت. نتایج نشان داد که بیشترین و کمترین میزان نشت یونی به‌ترتیب مربوط به ژنوتیپ‌های با تیپ رشد بهاره و بینابین بود. در مرحله شش برگی (60 روز پس از کاشت)، ژنوتیپ‌های با تیپ پاییزه شامل سایسون، مارتن، گاسکوﮊن، C-82-12 ، C-81-14 ، به همراه الوند، مهدوی و زرین با تیپ رشد بینابین در مرحله رشد رویشی بوده ولی ژنوتیپ‌های بهاره به اسامی شیراز، پیشتاز، M-79-7 ، M-81-13 و کویر با دو ژنوتیپ بینابین مرودشت و طوس وارد فاز زایشی و حساس به سرما شدند. ژنوتیپ‌های با تیپ بهاره از حداقل عملکرد دانه و اجزای آن نسبت به سایر تیپ‌های رشد برخوردار بودند. ژنوتیپ‌های با تیپ رشد بینابین، ماده خشک کل بیشتر و ارتفاع زیادتری داشتند. ژنوتیپ C-82-12 از نشت یونی کم و حداقل دمای لازم برای زنده ماندن 50% بوته‌ها با 35- درجه سلسیوس از میانگین عملکرد دانه و ماده خشک بالایی برخوردار بود. در مقابل، ژنوتیپ M-79-7 بیشترین نشت یونی، دامنه تغییرات و انحراف معیار برای صفات عملکرد دانه و ماده خشک را در سه تاریخ کاشت داشت و حداقل دمای لازم برای زنده ماندن 50% بوته‌ها 30- درجه سلسیوس بود. در بین اجزای عملکرد، صفت تعداد سنبله در متر‌مربع همبستگی مثبت معنی‌داری با عملکرد دانه داشت. به‌طور کلی، داشتن همبستگی منفی معنی‌دار بین نشت یونی با ماده خشک کل و عملکرد دانه می‌تواند به عنوان معیار غیر‌مستقیمی برای غربال ژنوتیپ‌های گندم متحمل به تنش سرما به کار برده شود.