مجله تولید و فرآوری محصولات زراعی و باغی

از جمله عوامل تأثیرگذار بر کیفیت تبدیل برنج، ترک‏های درونی ایجاد شده طی فرآیند خشک کردن و پس از آن می‏باشند. اکثر کشورهای صنعتی برای تسریع در خشک شدن دانه و حفظ کیفیت محصول نهایی از روش متناوب برای کاهش رطوبت شلتوک استفاده می‏کنند. با توجه به درصد بالای شکستگی برنج کشور در شالیکوبی‌ها، انجام فرآیند خشک کردن متناوب و بهینه‏سازی آن برای ارقام برنج ایرانی ضروری به‌نظر می‌رسد. در این تحقیق اثر فرآیندهای خشک کردن متناوب (خشک‏کردن - استراحت‏دهی چند مرحله‎ای) و پیوسته (فاقد استراحت‏دهی) بر درصد ترک‏خوردگی و زمان خشک شدن شلتوک دو رقم هاشمی (دانه‌بلند) و کوهسار (دانه‌متوسط) مطالعه شد. آزمایش‌های خشک کردن متناوب و پیوسته در دمای 60 درجه سلسیوس، زمان‌های خشک کردن 20، 40 و 60 دقیقه و زمان‏های استراحت‌دهی صفر (خشک کردن پیوسته)، 40، 80، 120، 160، 200 و 240 دقیقه انجام شدند. نتایج نشان داد که انجام فرآیند استراحت‏دهی، اثر قابل ‌ملاحظه‌ای بر کاهش مدت فرآیند خشک کردن و درصد ترک‏خوردگی دانه دارد. هم‌چنین مشاهده شد که پس از گذشت زمانی مشخص، افزایش زمان استراحت‏دهی اثر معنی‏داری بر درصد ترک‏خوردگی دانه ندارد. در مجموع، برای بهینه‏سازی فرآیند خشک کردن متناوب از نظر کاهش مصرف انرژی و ضایعات برای ارقام کوهسار و هاشمی به‌ترتیب انجام عملیات استراحت‏دهی به‌مدت‌های 160 و 200 دقیقه بعد از خشک کردن، به‌مدت 40 دقیقه نتیجه‌گیری شد. هم‌چنین با توجه به بالاتر بودن درصد ترک‏خوردگی شلتوک کوهسار نسبت به رقم هاشمی، می‌توان چنین نتیجه گرفت که خواص فیزیکی دانه مانند ضریب رعنایی در ترک‌خوردگی آن مؤثر است.