مجله تولید و فرآوری محصولات زراعی و باغی

به‌منظور ارزیابی عملکرد دانه 20 لاین امیدبخش گندم نان با استفاده از روش­های آماری چند متغیره، آزمایشی در قالب طرح بلوک­های کامل تصادفی فقط تحت شرایط تنش رطوبتی آخر فصل در سال زراعی 91 - 1390 انجام شد. نتایج تجزیه ­به عامل­ها نشان داد که سه عامل اول در مجموع، 66 درصد از تغییرات داده­ها را توجیه ­کردند. براساس این نتایج، صفات ارتفاع بوته، طول پدانکل، وزن هزار دانه، شاخص برداشت، زیست‌توده، وزن پدانکل و وزن ساقه، به­عنوان مؤثرترین صفات در افزایش عملکرد دانه بودند. هم‌چنین به­ترتیب لاین‌های 17، 14 و 15 به­عنوان مطلوب‌ترین لاین­ها با عملکرد نسبی مناسب در شرایط تنش رطوبتی شناسایی شدند. تجزیه خوشه­ای به روش Ward، لاین­های مورد بررسی را در چهار گروه مجزا قرار داد، به‌طوری­که خوشه اول بیشتر شامل لاین‌های با عملکرد نسبی بالا بود. تجزیه تابع تشخیص نیز، گروه­بندی تجزیه خوشه­ای را تأیید کرد. نتایج تجزیه رگرسیون گام‌به‌گام نیز بیانگر این بود که مهم­ترین صفات تأثیرگذار بر عملکرد دانه به‌ترتیب شامل؛ روز تا 50 درصد رسیدگی فیزیولوژیک (با رابطه منفی و اثر معکوس)، ارتفاع بوته، سطح کل برگ، شاخص برداشت و عملکرد زیست‌توده بودند که در مجموع 86 درصد از کل تغییرات عملکرد را توجیه نمودند. براساس نتایج تجزیه علیت، صفات شاخص برداشت و زیست‌توده بیشترین تأثیر مثبت مستقیم و صفت روز تا 50 درصد رسیدگی فیزیولوژیک بیشترین تأثیر منفی غیر مستقیم را (از طریق کاهش شاخص برداشت) بر عملکرد دانه داشتند. بنابراین می­توان از این صفات، در انتخاب مستقیم یا غیر مستقیم ارقام پرمحصول گندم در شرایط تنش رطوبتی آخر فصل استفاده کرد. لاین شماره 17 با طول دوره فنولوژیک کمتر و عملکرد نسبی بیشتر، به‌عنوان مطلوب‌ترین لاین تحت شرایط این آزمایش شناسایی شد.