مجله تولید و فرآوری محصولات زراعی و باغی

پدیده خشکی از جمله مهم‌ترین دلایل مهم کاهش عملکرد در گیاهان زراعی محسوب می‌شود. یکی از راه‌های به حداقل رساندن اثرات نامطلوب خشکی در شرایط خشک، شناسایی و کشت ژنوتیپ‌های متحمل با کمک شاخص‌های تحمل به تنش خشکی است. مهم‌ترین اهداف این پژوهش، مطالعه اثرات خشکی بر عملکرد شش ژنوتیپ عدس برای ارزیابی برخی از شاخص‌های تحمل و حساسیت به خشکی، از جمله شاخص تحمل تنش (TOL)، شاخص حساسیت به تنش (SSI)، میانگین حسابی (MP)، میانگین هندسی بهره‌وری (GMP)، میانگین هارمونیک (HAM)، شاخص پایداری عملکرد (YSI) و شاخص تحمل تنش (STI) در دو شرایط تنش خشکی (بدون آبیاری) و شرایط طبیعی (آبیاری) است. آزمایش به‌صورت کرت‌های خرد‌شده در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار و شش ژنوتیپ در سال زراعی 96-1395 در محل مزرعه آموزشی- پژوهشی دانشگاه پیام‌نور اسدآباد همدان اجرا شد. از داده‌های به‌دست آمده از کشت ژنوتیپ‌ها در شرایط طبیعی و شرایط خشک برای محاسبه شاخص‌های تحمل به خشکی استفاده شد. تفاوت چشمگیری بین ژنوتیپ‌های مورد بررسی از نظر تنش خشکی در مرحله انتهای رشد (فاز زایشی) وجود داشت که اغلب شاخص‌های مورد بررسی قادر به تفکیک ژنوتیپ‌های حساس و متحمل بودند. بر‌اساس شاخص‌های مذکور ژنوتیپ‌های 5 (بیله‌سوار) و 6 (گچساران) به‌عنوان ژنوتیپ‌های متحمل شناخته شدند. توزیع ژنوتیپ‌ها در فضای بای‌پلات وجود تنوع‌ژنتیکی بین آنها را نسبت به تنش خشکی ظاهر ساخت و بر این مبنا نیز ژنوتیپ‌های5 (بیله‌سوار) و 6 (گچساران) به‌عنوان ژنوتیپ‌های متحمل به خشکی و با عملکرد بالا شناسایی شدند. همچنین با توجه به نتایج تجزیه به مؤلفه‌های اصلی، مؤلفه اول و دوم در مجموع 100 درصد از تنوع موجود در بین ژنوتیپ‌ها برای شاخص‌های تحمل به خشکی را توجیه کردند.