BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
URL: http://jcpp.iut.ac.ir/article-1-2560-en.html
In order to grow strawberry in Chaharmahal and Bakhtiari, growth, yield and fruit quality was evaluated among eight commercial strawberry cultivars including: Selva, Camarosa, Pajaro, Paros, Queen eliza, Kurdestan and Merak. This experiment was conducted in Agriculture and Natural Resources Research Center of Shahrekord through a RCBD design with three replications for four years (2008-2011). Vegetative and phenologic traits, yield components and fruit quality were recorded. Significant difference was observed among cultivars in all of the measured traits. These differences showed that ecological requirements in strawberry are cultivar-specific. Genotype by year interaction was significant for most of the traits, indicating that genotypes respond differently to climatic conditions of different years. Among cultivars studied, Queen eliza was found superior to other cultivars in terms of fruit yield, size and weight. A greater number of crown and inflorescence per plant and a larger berry contributed to higher yield in Queen eliza. Since cultivar Kurdestan indicated adaptability to climatic conditions of cold regions and it has a unique aroma and flavor, it could be recommended for local markets.
مقایسه رشد، عملکرد و کیفیت میوه ارقام تجاری توتفرنگی در اقلیم سرد
استان چهارمحال و بختیاری
مجید شاه‌محمدی1، عبدالرحمان محمدخانی2، رحیم برزگر3* و امیر عزیزیان4
(تاریخ دریافت: 28/12/1392 ؛ تاریخ پذیرش: 22/1/1394)
چکیده
به‌منظور بررسی رشد، عملکرد و کیفیت ارقام مختلف تجاری توتفرنگی جهت کشت در استان چهارمحال و بختیاری، 8 رقم توتفرنگی شامل سلوا، کاماروزا، پاجارو، پاروس، کوئینالیزا، کردستان، گاویوتا و مرک در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با 3 تکرار در چهار سال زراعی در مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی شهرکرد کشت شدند. صفات فنولوژیکی، شاخص‌های رشد، عملکرد و کیفیت میوه در ارقام مختلف اندازهگیری شدند. نتایج نشان داد که اختلاف معنیداری بین ارقام از نظر کلیه صفات مورد ارزیابی مشاهده شد. این اختـلافها مؤید این نکته بود که ارقام توتفرنگی از لحاظ نیازهای اکـولـوژیکی بسیار اختصاصی عمل می‌کنند. هم‌چنین اثر متقابل
سال × ژنوتیپ در اکثر صفات معنی‌دار شد که نشان از واکنش متقابل ارقام با شرایط آب‌وهوایی در سال‌های متفاوت بود. مقایسه میانگین ارقام برای کلیه صفات نشان داد ارقام جدید توتفرنگی شاید در مناطقی که آنها را تولید کرده‌اند عملکرد بالایی داشته باشند، اما با تغییر شرایط محیطی، همه آنها واکنش یکسانی نشان نخواهند داد. در میان ارقام مورد بررسی رقم کوئینالیزا با توجه به عملکرد بالا و اندازه و وزن مطلوب میوه، برتر شناخته شد. تعداد طوقه و گل آذین بیشتر به ازای هر بوته و اندازه بزرگ‌تر میوه منجر به عملکرد بالای میوه در کوئینالیزا شد. پس از کوئینالیزا، رقم کردستان با توجه به دامنه سازگاری وسیع با شرایط اقلیمی دیگر مناطق سردسیر کشور و از طرفی عطر و طعم خوب، برای مصارف محلی، فرآوری و بازارهای نزدیک، توصیه میشود.
واژههای کلیدی: سازگاری، عملکرد، توتفرنگی، چهارمحال و بختیاری
1. دانشجوی دکتری، گروه زراعت و اصلاح نباتات، دانشکده کشاورزی، دانشگاه شهرکرد
2 و 3. به‌ترتیب دانشیار و استادیار، گروه علوم باغبانی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه شهرکرد
4. دانشجوی دکتری بیوتکنولوژی، دانشگاه زنجان
*. مسئول مکاتبات، پست الکترونیکی: barzegar56@yahoo.com m-askary@araku.ac.ir
مقدمه
استان چهارمحال و بختیاری با مساحت 16532 کیلومترمربع بین 31 درجه و 9 دقیقه تا 32 درجه و 48 درجه عرض شمالی و 49 درجه و 28 دقیقه تا 51 درجه و 25 دقیقه طول شرقی و در ارتفاع 2100 متر بالاتر از سطح آب‌های آزاد قرار دارد که در بخش مرکزی کوه‌های زاگرس واقع شده است (18). با توجه به شرایط اقلیمی استان و مشابهت آن با شرایط اقلیمی استان کردستان (قطب اصلی تولید توتفرنگی ایران) به‌نظر می‌رسد که این محصول قابلیت کشت و توسعه به‌صورت تجاری را نیز در این استان دارا باشد. از آنجایی‌که ارقام توتفرنگی در شرایط آب‌وهوایی گوناگون عکس‌العمل‌های متفاوتی از خود بروز می‌دهند، از این‌رو یک توصیه عمومی و معتبر برای انتخاب و معرفی یک یا چند رقم برای کشت در یک منطقه، کار بسیار مشکلی به‌نظر می‌رسد و نیازمند انجام آزمایشاتی در سطوح محدود است (5).
عملکرد و کیفیت توتفرنگی بسته به نوع واریته تحت‌تأثیر شرایط محیط می‌باشد و علاوه‌بر این در سال‌های مختلف متغیر است (15). در گذشته تعداد واریتههای توتفرنگی کم بود و تولیدکنندگان برای انتخاب آنها دچار اشکال نمی‌شدند، ولی در چند سال اخیر تعداد زیادی از واریتههای مرغوب خارجی به ایران وارد شده که بعضی از آنها برای اقلیم‌های مختلف مناسب می‌باشند. از آنجا که تعداد واریتههای توتفرنگی روز به روز در حال افزایش است، باید در هر منطقه از ارقامی استفاده شود که ضمن دارا بودن عملکرد بالا، بازارپسندی مناسب، مقاومت نسبی به آفات و بیماری‌ها و سازگاری مناسب با شرایط محیطی داشته باشند (6). هم‌چنین ارقام مورد کشت باید خصوصیات مورفولوژیکی و فیزیولوژیکی لازم از نظر رسیدن هم‌زمان میوه و برداشت مکانیکی را نیز دارا باشند (20).
تنوع ژنوتیپی در توتفرنگی بر خلاف قدمت زراعی نه چندان طولانی آن، بسیار زیاد است (19). ارقام توتفرنگی از نظر نیازهای اکولوژیکی بسیار اختصاصی عمل می‌کنند و هر رقم نیازهای محیطی خود را می‌طلبد، لذا ارقام مختلف از لحاظ خصوصیات مورفوفیزیولوژیکی یکسان نبوده و در بین ارقام یک گونه تفاوت‌های فاحشی از نظر رشد، عملکرد و کیفیت میوه مشاهده می‌گردد (20). به همین دلیل ممکن است رقمی که در یک منطقه بسیار عالی است، در منطقه دیگری نتواند صفات مطلوب خود را بروز دهد (29).
به‌طورکلی عملکرد، صفتی پلی‌ژنیک است که شدیداً تحت‌تأثیر اثرات ژنوتیپ، محیط و اثر متقابل آنهاست (29). در منابع مختلف همبستگی عملکرد با سایر صفات نظیر تعداد برگ بوته، تعداد گلآذین، تعداد میوه هر گلآذین، میزان تشکیل میوه، تعداد کل فندقه در هر میوه، وزن خشک برگ، وزن خشک گلآذین و وزن خشک ساقه رونده گزارش شده است (4، 13، 24، 31 و 34).
هورتینسکی (17) اثرات ژنوتیپ، محیط و اثر متقابل
ژنوتیپ × محیط را بر عملکرد سه توده توتفرنگی نسل F1 ارزیابی کرد و نتیجه گرفت عملکرد بیشتر تحت‌تأثیر اثرات متقابل ژنوتیپ × سال است. بنا به عقیده یاکو ونکو (34) و هم‌چنین براساس گزارش گالتا و همکاران (9) اثرات متقابل و پیچیده‌ای بین عملکرد ارقام با شرایط متغیر خاک، زمان کاشت و نحوه سیستم پرورش توتفرنگی وجود دارد و میزان اثرات مستقیم اجزاء عملکرد بر عملکرد یک رقم خاص با تغییر شرایط محیط رشد، تغییر نخواهد کرد.
سرسیفی (27) تعداد 16 رقم توتفرنگی را از نظر میانگین عملکرد به‌صورت کمی و از نظر سایر صفات به‌طور مشاهده‌ای مورد مقایسه قرار داد. براساس نتایج این آزمایش، ارقام فرزنو، کردستان و میسیونری به‌ترتیب بیشترین عملکرد را داشتند. قره‌شیخ‌بیات (10) تعداد 13 رقم توتفرنگی را از نظر خصوصیات کمی و کیفی در ایستگاه کمال‌آباد کرج مورد بررسی قرار داد. نتایج نشان داد که با توجه به‌میزان عملکرد به‌ترتیب ارقام تیاگو، مک دونانس، یالوا و کردستان بیشترین سازگاری را با منطقه کرج داشتند.
آنتونس و همکاران (2) با مطالعه شش رقم توتفرنگی در برزیل عملکرد و صفات کیفی میوه را بررسی کردند و دریافتند که ارقام مورد ارزیابی از لحاظ صفات کیفی میوه اختلاف معنیداری نداشتند، اما رقم کاماروزا با دارا بودن درشت‌ترین میوه، بیشترین تولید در واحد سطح و بوته را از آن خود کرد و لذا به‌عنوان رقمی سازگار برای ادامه کاشت در برزیل توصیه شد.
از آنجایی‌که ارقام توتفرنگی در شرایط آب‌وهوایی گوناگون عکس‌العمل‌های متفاوتی از خود بروز می‌دهند، این تحقیق به‌منظور مقایسه رشد، عملکرد و کیفیت میوه 8 رقم تجاری توتفرنگی در شرایط محیطی استان چهارمحال و بختیاری و انتخاب ارقام برتر از نظر عملکرد و کیفیت جهت توصیه کشت به زارعین انجام شد.
مواد و روش‌ها
تعداد 8 رقم مختلف توتفرنگی شامل سلوا، کاماروزا، پاجارو، پاروس، کوئین الیزا، کردستان، گاویوتا و مرک انتخاب و از مراکز پرورش و تکثیر نشاء در استان‌های کردستان و تهران تهیه شدند. انتخاب ارقام پس از مشورت با کارشناسان دفتر میوههای معتدله و گرمسیری وزارت جهاد کشاورزی و نیز کارشناسان مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی کردستان و به‌عنوان ارقام برتر اصلاح شده داخلی یا خارجی موجود در ایران صورت گرفت. (با توجه به اینکه توتفرنگی به‌صورت کلونی تکثیر میشود، لذا منظور از رقم همان کلونی می‌باشد). ارقام در آزمایشی در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار به‌مدت چهار سال زراعی (1390 - 1386) در مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی شهرکرد مورد مطالعه قرار گرفتند.
با توجه به تجزیه خاک (%1/1 = OM، 76/7 = pH) و نیاز غذایی گیاه توتفرنگی، قبل از کشت نشاء، میزان 10 تن در هکتار کود دامی وکودهای شیمیایی اوره، سوپرفسفات تریپل و سولفات پتاسیم به‌ترتیب به‌میزان 150، 100 و 70 کیلوگرم در هکتار به خاک داده شد. هر واحد آزمایشی به ابعاد 3 × 7 متر بود و زمین به‌صورت جوی‌وپشته با پشته‌هایی به عرض 90 و ارتفاع 20 سانتی‌متر و جوی‌ها به عرض 30 سانتی‌متر آماده شد. نشاء‌های توتفرنگی بر روی پشتهها به‌صورت دوردیفه به فواصل 60 × 40 سانتی‌متر و به تعداد 50 نشاء در هر کرت در مرداد ماه 1386 کشت شدند. در طول مدت آزمایش، کلیه عملیات داشت از جمله آبیاری، مبارزه با علف‌های هرز، کوددهی، مبارزه با آفات و بیماری‌ها و ... انجام گرفت. در فصل زمستان از هیچ پوشش حفاظتی یا مالچ استفاده نگردید تا با حفظ شرایط مزرعه، ارقام متحمل، در شرایط طبیعی سنجیده شوند.
از سال بعد از کشت به‌مدت چهار سال علاوه بر اندازهگیری شاخص‌های رشد، عملکرد کمی و کیفی محصول در شرایط اقلیمی منطقه بررسی گردید. در طول اجرای آزمایش صفات فنولوژیکی نظیر زمان رسیدن محصول، طول دوره گل‌دهی، طول دوره میوهدهی، صفات مرتبط با رشد رویشی بوته مانند تعداد ساقه رونده، میزان کلروفیل a و b، تعداد برگ، سطح برگ، تعداد طوقه، صفات عملکردی نظیر متوسط وزن میوه‌ها، عملکرد هر بوته، عملکرد در واحد سطح، تعداد گلآذین در هر بوته و تعداد گل و میوه در هر گلآذین، تعداد کل میوه در هر بوته، اندازه میوه و صفات کیفی میوه نظیر کل مواد جامد محلول، میزان pH آب میوه، اسید قابل تیتراسیون و آنتوسیانین میوه اندازهگیری شدند. طول دوره گل‌دهی از شروع شکوفایی اولین گل، طول دوره میوهدهی از برداشت اولین میوه، تعداد کل میوه هر بوته با محاسبه و یادداشت‌برداری از اولین تا آخرین آنها انجام گرفت و برای مشخص شدن تعداد ساقههای رونده تولید شده در هر بوته شمارش در طول دوره انجام گردید. انتخاب بوتهها جهت نمونهبرداری به‌صورت کاملاً تصادفی و بسته به نوع صفت تعداد 10 - 3 نمونه برای هر اندازهگیری انتخاب شد.
میزان کلروفیل a، b و کل برگ به‌صورتی‌که توسط کلینهنز و همکاران (21) تشریح شد، با استفاده از اسپکتروفتومتر مدل JENWAY 6320 UV/Vis (ساخت انگلستان) و در طول موج‌های 2/646، 2/663 نانومتر قرائت گردید. میزان آنتوسیانین موجود در میوه توتفرنگی نیز براساس روش فولکی و فرانسیس (8) با استفاده از دستگاه اسپکتروفتومتر مدل فوق تعیین شد. در توتفرنگی حداکثر جذب آنتوسیانین در محدوده 510 تا 520 نانومتر است (3). کل مواد جامد محلول (TSS) میوه با استفاده از رفرکتومتر دستی مدل ATAGO N-α -Japan تعیین گردید. اسیدیته قابل تیتراسیون میوه نیز مطابق با روش گیوستی و رولستد (11) اندازهگیری شد.
پس از اندازهگیری صفات رویشی و صفات عملکردی و کیفی میوه، تجزیه و تحلیل داده‌ها با استفاده از نرم‌افزار SPSS در هر سال جداگانه انجام گرفت و در پایان سال چهارم پس از انجام آزمون یکنواختی واریانس خطای آزمایش (آزمون لون)، به‌منظور تجزیه و تحلیل اثرات سال (شرایط اقلیمی منطقه) تجزیه مرکب انجام شد (23) و در نهایت مقایسات میانگین به روش آزمون توکی صورت گرفت.
نتایج
تجزیه واریانس صفات: آزمون یکنواختی خطاهای آزمایش (آزمون لون) در چهار سال اجرای آزمایش نشان داد که یکنواختی در واریانس خطای آزمایش چهار سال برقرار بود و امکان انجام تجزیه واریانس مرکب برای هریک از صفات میسر بود. نتایج حاصل از تجزیه واریانس مرکب برای هریک از صفات مورد ارزیابی نشان داد اختلاف بین ژنوتیپ‌های مورد آزمایش از نظر کلیه صفات مورد ارزیابی معنی‌دار بود که حاکی از وجود تنوع بین ژنوتیپ‌های مورد استفاده از نظر کلیه صفات بود (جدول 1). براساس نتایج حاصل از تجزیه واریانس صفات مورد ارزیابی (جدول 1) ارقام مورد آزمایش از نظر صفت‌های تعداد برگ، طول دمبرگ، سطح برگ، مقدار کلروفیل، تعداد رانر، شروع تولید رانر، تعداد گل آذین، طول آذین، تعداد گل در گل آذین، طول دوره گل‌دهی، شروع گل‌دهی، شروع میوهدهی، طول دوره میوهدهی، تعداد میوه در بوته، وزن میوه، اندازه میوه، حجم میوه، عملکرد بوته، مقدار مواد جامد محلول میوه (TSS) اسید قابل تیتراسیون (TA) و میزان آنتوسیانین میوه اختلاف معنیداری با یکدیگر در سطح احتمال 1 درصد (01/0 ≥ P) داشتند.
اثر سال صرف‌نظر از نوع رقم، بر روی صفات مهم عملکرد و اجزای عملکرد نظیر عملکرد هر بوته، تعداد میوه در هر بوته، تعداد طوقه در بوته، تعداد گلآذین، تعداد گل در گلآذین، و هم‌چنین بر صفات رویشی مؤثر بر عملکرد نظیر تعداد برگ، سطح برگ و میزان کلروفیل برگ و هم‌چنین بر برخی از
صفات مهم فنولوژیکی نظیر تاریخ شروع گل‌دهی و تاریخ
شروع میوهدهی و طول دوره میوهدهی معنی دار بود که نشان‌دهنده این موضوع بود که صفات مهم فوق تحت‌تأثیر شرایط محیطی قرار گرفتند اما صفاتی مانند وزن و ابعاد میوه، میزان آنتوسیانین و مواد جامد محلول میوه تحت‌تأثیر سال قرار نگرفتند (جدول 1).
اثر متقابل ژنوتیپ × سال در مورد صفاتی نظیر عملکرد هر بوته، وزن هر میوه، تعداد میوه در هر بوته، تعداد ساقه رونده، تعداد برگ، طول دوره میوهدهی و میزان انواع کلروفیل معنی‌دار بود، این امر نشان‌دهنده تفاوت صفات مورد ارزیابی برای ارقام در سال‌های مختلف بود. در مورد سایر صفات (حجم میوه، اندازه میوه، سطح برگ، طول دمبرگ، مواد جامد محلول (TSS)، اسید قابل تیتراسیون (TA)، میزان آنتوسیانین، تعداد طوقه در بوته، تعداد گلآذین، طول گلآذین، تعداد گل در گلآذین، طول دوره گل‌دهی و تاریخ شروع گل‌دهی) اثر
سال × ژنوتیپ معنی‌دار نبود.
ضریب تغییرات به‌دست آمده در تمام صفات در حد قابل قبول بود. این شاخص برای صفت میزان آنتوسیانین کمترین مقدار (76/8) و برای صفت تعداد گلآذین بیشترین مقدار (4/33) را داشت.
مقایسه میانگین: براساس مقایسه میانگین‌های صفات مورد آزمایش به روش آزمون توکی (جدول 2)، ارقام از نظر برخی صفات نظیر عملکرد هر بوته، وزن میوه، حجم میوه، طول دمبرگ، طول دوره گل‌دهی، طول میوه و تعداد گلآذین تنوع کمتری دارا بودند، لذا به تعداد دسته‌های کمتری گروهبندی
Type of Study: | Rights and permissions | |
 | This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License. |
